Kunsthuis Syb

In 2016 werd door de Jonge Akademie en de Akademie van Kunsten van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen het platform Mingler geïnitieerd. Mingler laat zich het best omschrijven als een platform dat, net als een datingsite, door beknopte profielen met een omschrijving van de professionele praktijk en een matrix van algoritmes gelegenheid biedt om als kunstenaar en wetenschapper ‘gematcht’ te worden met experts van de andere discipline. Het doel van Mingler lijkt hiermee vooral het doorbreken van de schijnbaar eeuwenoude muur tussen de (beeldende) kunst en de (exacte) wetenschap, en om onderzoekers van beide disciplines in staat te stellen om in contact te komen met andere professionals die vanuit hun eigen expertise kunnen bijdragen aan de verdere ontwikkeling van de professionele praktijk van de ander.

Als onderdeel van de pilot-fase van de applicatie – een dergelijk ambitieus, grootschalig en interdisciplinair project moet altijd geperfectioneerd worden – werd in het laatste kwartaal van 2017 in samenwerking met het Frank Mohr Institute – de MFA van de Groningse kunstacademie Minerva – en kunstenaarsresidentie Kunsthuis Syb in Beetsterzwaag het project Joint Forces uitgevoerd. Voor deze ‘test’ werden drie alumni van het Frank Mohr Institute op basis van hun onderzoekende werkpraktijk geselecteerd om via Mingler in contact te komen met wetenschappers die mogelijk op positieve wijze invloed en ondersteuning konden bieden aan verschillende facetten van de kunstenaarspraktijk, of waarmee een samenwerking binnen de algoritmes van Mingler als potentieel waardevol werd beschouwd. Naast toegang tot de applicatie werd de drie kunstenaars, Annegret Kellner (1979, Duitsland), Thijs Jansen (1986, Nederland) en Emi Kodama (1980, Canada), ook een tweeweekse werkperiode bij Kunsthuis Syb geboden. Tijdens deze werkperiode kregen de kunstenaars de ruimte zich verder te verdiepen, nieuwe samenwerkingen via Mingler aan te gaan en, waar toepasbaar, nieuw werk te maken.

Terwijl er in het verleden veel vaker pogingen zijn ondernomen om kunst en wetenschap op treffende wijze aan elkaar te verbinden, verhoudt Mingler zich, als variant van een moderne datingsite, erg goed tot de allerhande manieren waarop mensen tegenwoordig, zowel binnen als buiten de werksfeer, met elkaar in contact komen. Alleen al in termen van communicatie, (zelf)profilering en professionele identiteit is Mingler een uitdagend project dat verder onderzoek waard is, zeker in de context van een toenemende freelance-cultuur en een werkethiek waarin het project de leidende unit is.

Hoewel het lijkt alsof Mingler in dit geval toegang biedt tot een veelheid aan nieuwe bronnen van kennis voor een onderzoekende kunstenaar, moet worden gezegd dat de werkelijkheid anders is. Net als het leggen van relaties in de echte wereld, of op andere datingsites, zijn de connecties die via Mingler kunnen worden gelegd altijd met wederzijdse goedkeuring. Dit betekent niet alleen dat een samenwerking pas in gang kan worden gezet wanneer beide partijen hier over hebben gecommuniceerd, maar ook dat een op het oog perfecte match net zo goed op niks kan uitlopen en dat er ruimte is voor connecties die verrassend, uitdagend en verfrissend kunnen zijn voor de professionele praktijk van de deelnemers. Op basis van het door Annegret Kellner geschreven projectvoorstel kwam de kunstenares in eerste instantie op het spoor van een ogenschijnlijk perfecte match met een wetenschapper, om er vervolgens in een enkele e-mailwisseling achter te komen dat de interesse vooralsnog niet wederzijds was. Hoewel dit misschien tegenstrijdig lijkt voor een applicatie die is ontwikkeld om interdisciplinair contact te bevorderen, zorgt dit er juist voor dat disciplinaire grenzen nog verder worden overschreden, omdat het de deelnemers van het platform dwingt verder te kijken dan hun eigen directe interesses en praktijken. Voor Kellner pakte de eerste afwijzing in dat opzicht eigenlijk goed uit, en kwam zij vervolgens in contact met Dr. Koert van Mensvoort, die, naast te zijn betrokken bij de het opzetten van Mingler, zowel een academische graad voor de wetenschap (MsC) heeft, als voor de kunst (MFA), en het begrip ‘next nature’ aan haar introduceerde.¹

Zowel in de aard van zijn projecten als de organisatorische vorm waarin ze zijn gerealiseerd, beweegt het artistieke werk van Van Mensvoort zich vooral op het snijvlak tussen creatieve benaderingen van wetenschap, innovatie en design, en niet zozeer binnen het kader van de hedendaagse beeldende kunst. Sterker nog, de kans is groot dat hij er een kunstbegrip op na houdt dat zich totaal niet laat vergelijken met wat, bijvoorbeeld binnen de contouren van Kunsthuis Syb of het Frank Mohr Institute, doorgaans als kunst wordt beschouwd. Waar Van Mensvoort zich op zijn website omschrijft als kunstenaar en filosoof, verhouden de resultaten van zijn kunstpraktijk zich toch lastig tot het autonome, beeldende en sculpturale karakter van (bijvoorbeeld) het werk van Kellner. Zo produceerde Van Mensvoort een kookboek voor kunstmatig geproduceerd vlees (The In Vitro Cookbook / Het Kweekvlees Kookboek, BIS Publishers, 2014) en ontwikkelde hij een project rondom een fictief bedrijf dat schoenen maakt van genetische gemodificeerd leer van pijlstaartroggen (The Rise and Fall of Rayfish Footwear, 2012). Bij deze projecten is het ook belangrijk te vermelden dat Van Mensvoort niet individueel te werk is gegaan, maar als initiator en eindverantwoordelijke voor het uiteindelijke product diende.

Het werk van Kellner laat zich het beste omschrijven als een reeks experimenten waarin planten (of bloemen) op allerlei manieren tot lijdend voorwerp worden gemaakt. Haar werken nemen vaak de vorm aan van (tijdelijke) sculpturen (of registraties van deze sculpturen) waarin planten als het ware worden gemarteld, bijvoorbeeld door een boeket bloemen te verankeren in een betonnen afgietsel van een vaas (Your Everlasting Odour, series, 2012-2014), of door een kamerplant tentoon te stellen door deze met een schilderijlijst tegen de muur te klemmen (Big Island, 2013). Waar Big Island zich lijkt te beroepen op het tonen van de weerbaarheid van de plant om zich (niet) te laten inkaderen, tonen de boeketten in Your Everlasting Odour juist de tegenstrijdigheid die ontstaat wanneer een bos bloemen feitelijk ter dood wordt veroordeeld wanneer deze wordt afgesneden om in een vaas te gezet te worden. De voornaamste drijfveer voor deze werken lijkt de verwondering te zijn die Kellner keer op keer ervaart wanneer zij nieuwe dingen over de eigenaardigheden van het plantenrijk leert en de veelheid aan manieren ontdekt waarop planten vele malen ingenieuzer en complexer blijken te zijn dan mensen dachten.

Wat dat betreft is het werk van beide onderzoekers eigenlijk een goed voorbeeld van een hybride praktijk die op zichzelf de grens tussen wetenschap en kunst reeds doet vervagen. In dit opzicht toont het nu nog prille samenwerkingsverband tussen Kellner en Van Mensvoort aan dat professionele matchmaking via Mingler inderdaad zeer verrassende resultaten tot gevolg kan hebben. Daar waar het platform vooral kunstenaars en wetenschapper tot samenwerking wil stimuleren, om zo de grens tussen kunst en wetenschap te doorbreken, heeft het testproject Joint Forces dus al kunnen aantonen dat de samenwerking tussen kunst en wetenschap helemaal niet op een tegenstrijdige of tegenovergestelde praktijk gebaseerd hoeft te zijn. Sterker nog, er zijn dus al professionals die in hun praktijk aspecten van kunst en wetenschap verenigen, en voor deze hybride praktijken bestaat dus ook al een divers en geïnteresseerd publiek. Hiermee is een hypothetische samenwerking tussen Kellner en Van Mensvoort juist ook toonbeeld voor een vorm van symbiose waarin beide onderzoekers niet zozeer baat hebben bij de verschillen tussen elkaars respectievelijke disciplines, maar elkaar juist als twee gelijken kunnen uitdagen om de grenzen van hun beider werk verder op te zoeken: joint forces.

 

 

Annegret Kellner, Emi Kodama en Thijs Jansen, Joint Forces, 6 november t/m 18 december 2017

Deze tekst werd geschreven in het kader van het schrijversprogramma van SYB. De tekst mag rechtenvrij worden gepubliceerd mits daartoe vooraf toestemming is verleend door SYB.