Kunsthuis Syb

Het kunstenaarsinitiatief Sober and Lonely Institute for Contemporary Art (SLICA) is geïnteresseerd in wat kunstenaars verwachten van residenties en wat deze zouden moeten zijn of  inhouden. SLICA bestaat uit Lauren von Gogh die aan de HISK (Gent) studeerde en Robyn Cook die zich op wetenschappelijk niveau bezighoudt met het fenomeen residency: zij doet een Ph.D aan de Universiteit van Pretoria met het onderwerp ´artist-run participatory platforms´. Samen richtten Von Gogh en Cook SLICA in 2001 op met als doel ‘het creëren van een platform van uitwisseling en betrokkenheid tussen gelijkgestemde mensen en organisaties’, wat mede inhield dat ze kunstenaars de mogelijkheid gaven in het onderkomen van het instituut te verblijven. In het verlengde hiervan hadden zij het plan om tijdens hun verblijf niet alleen zelf van het onderkomen van SYB gebruik te maken, maar ook anderen de mogelijkheid te geven om vierentwintig uur als resident bij SYB door te brengen. Vijf maal kwamen twee kunststudenten van verschillende academies een dag en een nacht op bezoek. Voor alle studenten was het de eerste keer dat ze tijd in residentie doorbrachten.

Generositeit
Om meer over de ideeën over residencies te weten te komen hebben Von Gogh en Cook naast de bezoekende studenten ook een aantal mensen bezocht die zelf een gelijksoortig initiatief hebben gestart in Nederland. Een voorbeeld hiervan is Upominki in Rotterdam. SLICA zelf is van huis uit ook een residentie-onderkomen; in Johannesburg bewoonde het duo gedurende twee jaar een huis waar zij kunstenaars en andersoortige gasten ontvingen. Zij leefden van wat er aan het instituut werd gegeven, werd meegebracht door de kunstenaars en ze droegen zelf ook (financieel) bij. Residenten bleven soms een dag, soms maanden. Aan het verblijf waren verder geen voorwaarden verbonden: mensen mochten komen en gaan wanneer het hen uit kwam, maar er werd wel verwacht dat de residenten iets toevoegden, in materiële, maar vooral immateriële vorm. De kleine SLICA gemeenschap die zo ontstond was in grote, maar vooral essentiële, mate gebaseerd op solidariteit. In de ideeën voor de Sober & Lonely School, die SLICA in 2014 zal starten, zijn dit ook de belangrijkste uitgangspunten: ‘allow for change – to not be too precious – to look for the value in the trivial – to empathise but never pity – to intuit but never assume – be open.’

Het vergeven van residenties tijdens de eigen residentieperiode past hier goed in, het is een vorm van generositeit, een element waar de oprichters van SLICA veel waarde aan hechten: het samenzijn en samenleven. De materiële uitkomst is niet het doel. Het gaat om uitwisseling van ideeën en samen tijd doorbrengen. De materiële uitwisseling van geven en nemen heft zichzelf op den duur wel op, ideeën, gedachten en herinneringen zijn er voor altijd.

Telepathisch
Toen Van Gogh voor haar master aan de HISK naar Gent vertrok werd de samenwerking van de twee moeilijker, door het simpele gegeven van de geografische afstand die hen scheidde. Om dit te overbruggen besloten zij telepathisch contact met elkaar te houden. Dit resulteerde in een aantal werken waarbij een telepathische ideeënuitwisseling werd gebruikt om objecten te maken waarbij de Cook een idee naar Von Gogh stuurt, en deze het ontvangen concept uitwerkt – of andersom. Een van de werken die door middel van telepathie tot stand is gekomen werd tijdens de Dag van de Kunst (29 juni 2013) gepresenteerd; dit was tevens de eindpresentatie van hun residentie. Bezoekers konden het hier ook zelf proberen: zij dienden telepathisch contact te maken met een mede-bezoeker om daarna los van elkaar hetzelfde object te kleien.

Telepathische ontvankelijkheid kan ook gestimuleerd worden. Er zijn een aantal manieren om dit te bewerkstelligen. In dit kader bezochten Von Gogh en Cook het landart werk Hemels Gewelf van James Turrel uit 1996, te Kijkduin. Hier zitten bezoekers licht achterover op een bankje midden in een omgeving die bestaat uit een opgehoogde cirkel van gras – of ‘komvormige kunstmatige krater’. Het kijken naar de lucht zorgt voor een desoriëntatie waardoor na een tijd een vorm van roes ontstaat. Dit kent overeenkomsten met het Ganzfeld-experiment, waarin pingpongballen worden gehalveerd en over de ogen van een participant worden geplaatst, in een ruimte waar het licht is gedimd. In combinatie met het horen van witte ruis wordt de directe relatie met de realiteit verloren. De afwezigheid van externe impulsen maakt een persoon ontvankelijker voor paranormale en telepathische signalen – hetzelfde kan bij het werk van Turrell gebeuren. Bij de eindpresentatie op de Dag van de Kunst konden de bezoekers halve pingpongballen meenemen, om het experiment thuis zelf uit te voeren.

Mindstate
Het Sober & Lonely Institute for Contemporary Art gaat over een andere manier van kunst bedrijven. Over het algemeen gaat kunst nog altijd over een vorm van functionaliteit of manier van onderzoek die in het aangenomen theoretisch kader past en daarbinnen een expressie vormt. De methodologie van SLICA gaat daar veel minder over, maar zoekt naar alternatieven en beoogt andere manieren van samenzijn. Minder egoïstisch en functioneel, met aandacht voor geven, generositeit en samenzijn en de waarde die dat behelst.

De uitkomsten van de 24-uurs residenties zijn artistiek dan ook niet van grote waarde maar waren eerder experimenten die een blijvend aandenken aan een samenzijn opleverden – het waren steeds duo’s die de residentie samen doorbrachten. Voor de residenten was het een manier om kortstondig te ervaren wat een residentie inhoudt, zonder daarbij gebonden te zijn aan vaste of functionele eisen. Voor SLICA dienden de contacten met de residenten als bijdrage aan hun eigen referentiekader en als input voor het lesprogramma dat zij aan het formuleren zijn voor de Sober & Lonely School. Het gedachtegoed waar de school op is gebaseerd werd op de Dag van de Kunst via Skype gepresenteerd aan een publiek in Los Angels. Belangrijk zijn het samenzijn en het converseren. Pekka Ruuska (Co-Director Arteles, Finland) die tijdens de presentatie werd aangehaald, omschreef het zo: ‘Sober & Lonely Institute for Contemporary Art utilizes the concept of artistic transcendence to define the future of art. They push the limits in a surprising way and raise questions, such as: is art an expression or a matter of faith?