Kunsthuis Syb

Een herinnering aan 10 jaar SYB

Er loopt een denkbeeldige lijn tussen Beetsterzwaag en Amsterdam. In Amsterdam-Oost gaat hij over in een oud treinspoor dat dan plotseling een halt toe geroepen wordt. De verbinding is gemaakt, de bestemming schijnbaar bereikt. Hier staat een klein, verlaten perronhuisje en dat is waar Kunsthuis SYB’s eigenzinnige, ‘vooruitkijkende terugblik’ ter viering van haar tienjarig bestaan begint.

Als je door de ramen naar binnen gluurt zie je dat Lieke Snellen met haar werk brutaal bezit heeft genomen van deze ruimte, zoals ze eerder ook in het huis van SYB deed. Twee luxaflexen slingeren zich om hoge sokkels heen en twee spiegels op de grond bieden reflectie. Zijn het vloerzeil en de lampen nu werk of context? Het werk met de titel ‘Re-purpose’ heeft inmiddels toepasselijk in meerdere tentoonstellingsomgevingen nieuwe vormen aangenomen. Zo sluit het als verplaatsbaar ‘site-specifiek’ werk mooi aan bij de tentoonstelling 10 jaar SYB waarvoor een aantal residents gevraagd is een ‘remake’ of ‘re-enactment’ te maken van het werk dat zij eerder tijdens hun werkperiode realiseerden. Ook de tijd, toen en nu, speelt zo een rol op deze lijn.

Ondertussen is om de hoek in P/////AKT de openingsavond al van start gegaan. De performance van Nina Wijnmaalen in een uitbundig decor van scheef getimmerde latten en schapenwol is uitgesproken direct. De niets verhullende, grappige maar tegelijkertijd pijnlijke situaties die zij je voorschotelt – bijvoorbeeld het aan touwtjes omhoogtrekken van haar ontblootte borsten – maken je uiterst bewust van de onontkoombaarheid en ongemakkelijkheid van het huidige moment. Heel anders is de voordracht van Basje Boer. Haar verhaal ‘De man in het huis’, door Ruth van Beek voorzien van een leporello met beelden, vormt een vervolg op het eerdere ‘Het huis met de arend’. In zeer beeldende taal leest Boer over de man, over hoe hij eruit ziet en hoe de tijd rondom hem verstrijkt. Sommige zinsdelen keren telkens terug, het verhaal breidt zich langzaam verder uit. Boer trekt je juist weg, stuurt je je verbeelding in.

Deze werken spelen mooi met mijn besef van ruimte, en karakteriseren tegelijkertijd de veelzijdigheid van de projecten in Kunsthuis SYB en daarmee de werken in P/////AKT. Binnen deze constellatie van zeer uiteenlopende werken in de tentoonstelling trekken twee kleine sculpturen van Maartje Korstanje mijn aandacht. Deze insect- en takachtige substanties van papier-maché verrassen. In verhouding tot haar grotere werk ogen ze plotseling intiem en vleziger. In een van de twee sculpturen komen tussen de strak gebonden touwen geelgekleurde en met driftig vertakkende aders bedekte bobbels naar boven. Lekker viezig zijn ze. De fijne ongedwongenheid is karakteriserend voor de gehele tentoonstelling, en met name ook voor haar presentatiewijze. Het groene everzwijn (een werk van Katharina Galland) bij de deur zou bijvoorbeeld elk moment van zijn vrije ‘sokkel’ van drie stoelen af kunnen springen. En in een afzonderlijke kleine ruimte zijn de aanstekelijke super-8 filmpjes van Hee-Seung Choi – registraties van speelse, ruimte afbakende handelingen zoals het met pen omlijnen van een hand of het verbinden van lijnen tot driehoeken – onder aan de wenteltrap en op de bovengelegen mini-zolder geheel op hun plaats.

10 jaar SYB is een groepstentoonstelling zonder duidelijk thema. De enige overeenkomst is dat de kunstenaars de ervaring van een residency in SYB delen. Zo’n werkperiode is vaak aanleiding om nieuwe ideeën uit te testen. De zoektocht, niet het eindpunt, is het hoofddoel. Het is daarom voor de kunstenaar, en voor SYB als gastheer, natuurlijk interessant om later eens stil te staan bij de betekenis die deze ervaring, de omgeving, eigenlijk gehad heeft binnen hun artistieke ontwikkeling. De uitkomsten van deze reflectie zijn heel verschillend gebleken. Sommige kunstenaars hebben een werk voortgezet, anderen uitgewerkt of zelfs herbewerkt. Soms bleek de nieuwe versie reeds te bestaan en waren de zogeheten schetsen al uitgewerkt. En een enkele keer is een kunstwerk gewoonweg een remake van zichzelf, louter in een andere omgeving getoond.

Het blijft een vaag tentoonstellingsconcept want aan de meeste bijdragen is niet te zien dat het om remakes van eerder werk gaat. De kunstenaar kent de vertaling maar de toeschouwer, vooral hij of zij die onbekend met Kunsthuis SYB is, wordt in het ongewisse gelaten. Zo mistte ik hier de betrokkenheid bij het artistieke proces die juist zo kenmerkend voor SYB is. Maar is dat zo erg? Als we 10 jaar SYB beschouwen als de uitkomst van een gezamenlijke residency moeten we constateren dat dit een mooie verzameling aan nieuwe werken heeft voortgebracht en oudere werken weer fris ten tonele heeft gevoerd. 10 jaar SYB gaf geen antwoorden, maar leverde wel veel interessante vragen op. Deze ongrijpbare openheid is denk ik de beste strategie geweest om nieuwsgierigheid naar de (m)eerdere fysieke en mentale ruimtes van de kunstwerken aan te zwengelen.

Nu is 10 jaar SYB afgelopen. Feestelijk afgesloten maar daarmee niet af. Letterlijk betekent dat in dit geval dat de jubileumpublicatie nog niet voltooid is. Tijdens de finissage werd een voorproefje gegeven, het eerste hoofdstuk, dat zeker smaakte naar meer. Als ik na afloop van deze afsluitingsavond naar buiten loop en me nog eens omdraai zie ik het lichtwerk dat het raam van P/////AKT siert. Het knippert: museum, mausoleum. Een pakkende visie van Sybren Renema en Timmy van Zoelen op de passiviteit van kunstwerken in het museum. P/////AKT werd daarentegen de afgelopen weken juist beheerst door SYB’s tomeloze energie. Door de hoopgevende dynamiek van het kunstwerk dat kan blijven groeien.

En dat is ook de boodschap van Deirdre Donoghues toevoeging aan de video ‘A Certain Capacity for Occupying Space’ die ze tijdens haar residency in SYB maakte en als ‘residu’ in P/////AKT toonde. In deze sterke video proberen vijf vrouwen geconcentreerd eenzelfde kunstwerk te herinneren dat ze allen drie jaar eerder in Londen zagen. Met één simpele zet trekt Donoghue de lijn van Beetsterzwaag en Amsterdam vervolgens krachtig door naar elders in de toekomst. Ze nodigde tentoonstellingsbezoekers uit een contract te ondertekenen, een bewijs dat ze het werk in deze omgeving gezien hadden. En ze vroeg hen een adreskaartje in te vullen. Eens kun je benaderd worden door iemand die vraagt naar jouw herinnering van het werk. Het houdt hier niet op. Jij bent de voortzetting.

10 JAAR SYB
Groepstentoonstelling ex-residenten kunsthuis SYB
1 augustus t/m 21 augustus 2011

Dit project wordt mede gefinancierd door de Mondriaanstichting, het Amsterdams Fonds voor de Kunst en de Provincie Friesland.