Kunsthuis Syb

Het in Friesland gelegen Beetsterzwaag en omgeving kan – zeker voor iemand afkomstig uit de Randstad – soms wat leeg en verlaten aandoen. Vooral in de wintermaanden, wanneer de meeste dieren uit de wei naar binnen zijn gehaald en de bomen kaal zijn, is het er een eenzame bedoening. Dit moeten de in Rotterdam woonachtige kunstenaars Kathrin Maria Wolkowicz en Gerwin Luijendijk ook gedacht hebben toen zij zich voor ruim een maand vestigden in Kunsthuis SYB. Een gevoel van leegte en eenzaamheid en de bijbehorende omgeving zijn dan ook prominent aanwezig in het resultaat van de werkperiode waarin het tweetal onderzoek deed naar de smartlap: een muzikaal genre dat bij uitstek gaat over hoop en verlangen.

Het uiteindelijke werk, dat de passende titel ‘Voorbij die warme zomer’ heeft gekregen, is een raampresentatie in twee delen. Door het ene raam van het Kunsthuis draait een video waarin Wolkowicz en Luijendijk steeds in verschillende settings te zien zijn. Hoewel er geen geluid bij de presentatie is, maken de overdreven handgebaren en gezichtsuitdrukkingen meteen duidelijk dat de video een persiflage van de smartlap is. Er is gebruik gemaakt van zo’n beetje alle clichés die dit muziekgenre kent. Beide kunstenaars zijn steeds alleen in beeld: in een weiland, op een schommel of wandelend over een verlaten bospad. De blik is telkens eerst afgewend van de camera – richting leegte – om zich vervolgens smekend naar de toeschouwer te verplaatsen. Door de theatrale bewegingen en lichaamstaal druipen de beelden van valse emotie en door het ontbreken van geluid wordt hier nog meer de nadruk op gelegd.

Op het tweede scherm, dat door het andere raam te zien is, is de tekst te lezen die bij dit levenslied hoort. De toeschouwer wordt wederom geconfronteerd met clichés. Net als bij de hits van Jan Smit, Corry Konings of Frans Bauer is ook hier de kwaliteit van dichten vergelijkbaar met dat van een Sinterklaasgedicht: ‘Die warme zomer is voorbij. Was jij nu nog maar hier en dicht bij mij. Mijn hart is koud, ik kan het niet meer aan. Zonder jou is het met mij gedaan.’

Het werk kan gezien worden als een reactie op de omgeving en situatie waarin de kunstenaars zich bevonden waarbij tegelijkertijd een populair, cultureel fenomeen onder de loep wordt genomen. Waar verschillende uitdrukkingen van populaire cultuur (cartoons, reclame etc.) sinds de jaren zestig geaccepteerd zijn in de beeldende kunst, lijkt de smartlap nog onontgonnen terrein. De grenzen van ‘high’ en ‘low’ worden hierdoor wederom opgezocht en verschillende vragen kunnen worden gesteld. Waarom is juist dit muziekgenre bij zoveel mensen geliefd? En waarom wordt dezelfde muziek over het algemeen niet gewaardeerd door mensen uit ‘de kunstwereld’? Is de smartlap, dat ook een eigen geschiedenis heeft en deel uitmaakt van onze cultuur, misschien toch een vorm van kunst te noemen?

Terwijl deze vragen door het hoofd dolen, voelt de toeschouwer zich – net als de kunstenaars in de video – ook wat verlaten: Kunsthuis SYB is gesloten en starend door het raam naar al die geacteerde kommer en kwel voel je je ook ineens heel eenzaam en alleen.

VOORBIJ DIE WARME ZOMER
Gerwin Luijendijk & Kathrin Maria Wolkowicz
Projectperiode 11 november 2009 t/m 3 januari 2010

Deze recensie werd geschreven in het kader van het recensentenprogramma van SYB. De recensie mag rechtenvrij worden gepubliceerd mits daartoe vooraf toestemming is verleend door SYB.

Dit project wordt mede gefinancierd door de Mondriaanstichting, de Provincie Friesland en het Fonds BKVB.