Kunsthuis Syb

Na de Tweede Kamerverkiezingen 2006 was Beetsterzwaag landelijk nieuws toen Balkende, Bos, Marijnissen en Rouvoet zich in de meditatieve rust van dit dorp hadden teruggetrokken. Foto’s verschenen van de vier politici in informele kleding, ontspannen babbelend met de informateur aan tafel in het interieur van het koetshuis van een klassiek landhuis.

Ik noem deze gebeurtenis als antwoord op een vraag uit de enquête ‘Impact‘, die vier kunstenaars/residenten van Kunsthuis SYB in de brievenbus van alle inwoners van Beetsterzwaag hadden gedeponeerd. Slechts drie inwoners vulden de enquête in, vertelde Jacolijn Verhoef mij. Zij is één van de vier kunstenaars die zich in de periode van 30 mei t/m 1 juli in Kunsthuis SYB bezighouden met de invloed van het wereldnieuws op het dagelijks leven.

Ik trof de kunstenaars aan in een prettige chaos, een week vóór de feestelijke afsluiting. Anouk Kruithof was die dag weg om aan haar film te werken van haar performance voor een vervallen huis in het bos van Beetsterzwaag. Ze is gestoken in rare kleren, die niet bij elkaar passen en het huis is beplakt met de kreten ‘hi’ en ‘ha’, vertelt Aram Tanis mij. Hij is degene die de kunstenaars uitnodigde voor het project Impact in Kunsthuis SYB.

De belangstelling van Beetsterzwaag voor hun enquête is bedroevend gering. Maar zullen de inwoners niet denken: daar zijn ze weer die kunstenaars van SYB, wanneer laten ze ons met rust? Al vaker lanceerde SYB publieksgerichte projecten. Ondertussen weten de inwoners wel dat Kunsthuis SYB bestaat, maar hoe voelt dat met zo’n saaie enquête in de bus. Aan mij zijn enquêtes niet besteed! Zelfs als trouwe lezer van Metropolis M ben ik nauwelijks te motiveren om tijd te besteden aan enquêtevragen van Metropolis M over mijn leesgewoonten. De irritatie ontstaat met het invullen van persoonlijke gegevens en groeit als naast leesgewoontes de enquête ‘Impact’ ook nog vraagt naar mijn kijkgewoontes. Ik kijk nooit journaal, hoe moet ik dan vragen over het journaal beantwoorden. Moet ik het soms belangrijk vinden om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen in de oorlog in Irak? Ik hoef slechts NRC Handelsblad van de deurmat te rapen, of de krantenkoppen denderen door de gang. Ik kan wel achter de gordijnen gaan zitten om het wereldnieuws buiten de deur te houden, het dringt hoe dan ook, met of zonder abonnement op een krant, tot je door. Er hoeft maar een raam open te staan en een radio in een geparkeerde auto voor de deur brengt je op de hoogte van de oorlog in Irak.

Deze belevenis van wereldnieuws heeft Olivia Glebbeek uitgebeeld op haar zachte gordijnen die achter in SYB aan sierlijke, kanten, lussen hangen. Op haar gordijnen zien we een konijn, hond, moeder en kind en dan zo ineens Bouterse en z’n kornuiten, ‘net een stelletje boeven’. Wereldnieuws in een smooth atmosfeer. ‘I got you under my skin‘, zegt Glebbeek en met ‘you’ bedoelt ze de wereld die ze met de gordijnen niet kan buitensluiten. Ze schildert met acryl op de gordijnstoffen en naait er beschilderde doekvormen op. We zien helaas niet veel wereldnieuws op haar gordijnen, haar installatie lijkt ook de voortzetting van de konijnprint op haar T-shirt.

Haar invalshoek vind ik zonder meer interessanter dan het plan van Jacolijn Verhoef om inwoners van Beetsterzwaag te fotograferen wanneer die naar het acht uur journaal kijken. Zijn er dan geen openbare plekken in Beetsterzwaag waar het wereldnieuws tussen de dorpsroddel door van mond tot mond gaat zoals op het Friese leugenbankje? Is er geen kroeg met vaste stamgasten of een slager met zo’n leugenbankje in de winkel? Wat weten de scholieren op de schoolpleinen in Beetsterzwaag van de soldaat Timo (20) die afgelopen week in Afghanistan is gesneuveld? Zouden ze ook voor geld het leger in gaan? Of fotografeer desnoods de gefortuneerde toeristen in Golf&Country Club Lauswolt van het adellijke dorp Beetsterzwaag.

In de aankondiging van Impact lees ik dat de kunstenaars zoeken naar ‘samenwerking met de regionale pers’ , in SYB evenwel is geen spoor van deze zoektocht te vinden. Dan stel ik me voor dat de reporters Spoorenberg en Van Eersel van Radio Bergeijk , even hilarisch als altijd, op zoek waren gegaan naar wereldnieuws in Club Lauswolt. Stel je voor, ‘Radio Drachten’ te beluisteren op 747 AM en zelfs te bekijken maandagavond op tv. Het is alsof Glebbeek, Kruithof, Tanis en Verhoef geen interesse kunnen opbrengen voor deze Friese regio. Ik vermoed dat Anouk Kruithof in haar film de bewoners van het vervallen huis aan de rand van Beetsterzwaag niet aan het woord laat. En ik betwijfel ook of Aram Tanis in Drachten op het spoor kwam van de verdwenen meisjes.

De kunstenaar laat de kinderkopjes op de foto’s in een mist van een vage herinnering verdwijnen. Was het ‘dertig april negentiennegenennegentig’ dat die meisjes verdwenen of werd toen Marianne Vaatstra in Kollum vermoord? Het is een raadselachtige collage van foto’s die Tanis in de entree van Syb heeft aangebracht. De impact van de foto’s is groot, je voelt dit is wereldnieuws, er gebeuren hier verschrikkelijke dingen, maar je weet niet echt wat hier gaande is want de krantenkoppen ontbreken. Kijk je langer, dan zie je ook geslachte paarden in een abattoir naast erotische taferelen van mensen met een bit in de mond, een zadel op de rug en met de teugels vastgebonden. Bij het bladeren door dit boekje van Tanis moet ik denken aan de volgelingen van de kunstenaar Herman Nitsch die tijdens rituele slachtingen zich naakt hulden met de ingewanden van de geslachte dieren. Op een andere foto zien we een vieze man van achter, net onder z’n billen en een beetje voorovergebogen, wat doet hij met z’n handen? Tanis vertelt dat hij het zelf is en in zijn gezelschap zijn de foto’s van de Olson Twins en Paris Hilton te zien. Ook foto’s van een mollige vrouw met een onherkenbaar gezicht uit een Friese sexadvertentie. Zou Aram Tanis vooral in de krochten van het internet vertoeven? Maar dit is toch geen wereldnieuws! Trekt hij zich werkelijk het lot van Maddie aan, het Britse meisje met vooraanstaande  ouders, dat alleen in een hotelkamer werd achtergelaten en daar werd ontvoerd?

Want dat is de vraag die de tentoonstelling Impact in Kunsthuis Syb oproept: raakt het wereldnieuws ons of laat het ons onverschillig? De vrienden van de gesneuvelde soldaat Timo zeggen precies hoe het zit: ‘Voor hen was Timo een vriend. Hun vriend. Ze willen niet over Afghanistan of over oorlog praten. Dat zegt hun allemaal niets.’(NRC Handelsblad, 23 juni, p.37)

Ik neem de proef op de som en leg de lezer een bericht voor van het ANP, die Anouk Kruithof op de wand heeft geprikt. Het bericht hangt daar bijna als een statement met de onuitgesproken maar dringende vraag: doet het u wat of doet het u niets? Japanse dreumes sterft in scooter: ‘Een Japans jongetje van een jaar oud is overleden in het helmvak van de scooter van zijn moeder (21) en haar even oude vriend. Die hadden het kind in het vak gestopt ‘omdat twee mensen op een scooter geen kind kunnen vasthouden’. Het jongetje bleef in de scooter achter toen de moeder boodschappen ging doen en haar vriend naar een automatenhal ging. Bij hun terugkeer bleek het kind overleden (ANP)’

De dood van iemand in een notendop. Je kunt het zelf niet gruwelijker verzinnen. En toch hoor ik het u al zeggen: dit bericht heeft uiteindelijk weinig impact omdat het niet het kind van m’n buren is.

IMPACT
Olivia Glebbeek, Anouk Kruithof, Aram Tanis, Jacolijn Verhoef
Projectperiode 30 mei t/m 1 juli 2007

Deze recensie werd geschreven in het kader van het recensentenprogramma van SYB. De recensie mag rechtenvrij worden gepubliceerd mits daartoe vooraf toestemming is verleend door SYB.

Dit project wordt mede gefinancierd door de Mondriaanstichting en de Provincie Fryslân.