Kunsthuis Syb

Hoe vanuit zijn directe en contextuele omgeving meer structurele waardering te krijgen voor Kunsthuis Syb. Hoe Syb te positioneren in de Hoofdstraat van Beetsterzwaag (Friesland), waar het gevestigd is. Bureau Zeezicht (Groningen) is vijf weken in de weer geweest om op deze vragen, althans een begin van, een antwoord te vinden. Vanuit een autonome positie als kunstenaars een fundament leggen voor een ‘Image’ met zowel een zakelijk, ondernemend als conceptueel oogpunt. Geen kleinigheid nadat ettelijke eerdere initiatieven in schoonheid waren gestorven.

Dan eerst maar eens inventariseren wat voor imago Kunsthuis Syb bij de dorpsbewoners en medewerkers heeft. Met als ontnuchterende conclusie dat er vanuit de dorpsbewoners eigenlijk niet heel veel interesse voor Kunsthuis Syb bestaat. Met vervolgens de onontkoombare vraag of je die interesse nog wel moet nastreven op de wijze waarop het al zo vaak is geprobeerd. Open dagen, het dorp betrekken bij projecten om op die manier de dorpsbewoners naar binnen te halen? Bureau Zeezicht vond van niet en daarmee was de tunnelvisie van vorige pogingen doorbroken . “Je kunt wel eindeloos bezig blijven maar de interesse ís er gewoonweg niet en acceptéér dat,” durfde Bureau Zeezicht vast te stellen.
Zou het niet veel realistischer zijn te kijken naar wat je wél hebt en constateer meteen dan ook welke heel specifieke plek Kunsthuis Syb binnen de kunstwereld in neemt. Dat het inmiddels landelijke bekendheid geniet en dat het een structurele subsidie ontvangt die de voortzetting van deze unieke plek ondersteunt.

Eerste stap vanuit deze nieuwe visie was te kijken hoe Kunsthuis Syb zich verhoudt tot letterlijk de directe omgeving, dus van de Hoofdstraat. Dus tot de ondernemers, de middenstanders die daar hun bedrijf hebben. Dat de middenstand bijvoorbeeld een commercieel belang heeft bij het kunsthuis omdat iedere kunstenaar die aan een project in Kunsthuis Syb werkt daar ook logeert en in de Hoofdstraat naar de bakker en naar de groenteboer gaat. Dat diezelfde Hoofdstraat ook trots op Syb kan zijn omdat het de straat unieker maakt, ook vanuit het streven van het dorp om als een cultureel centrum op de kaart te willen staan.

Bureau Zeezicht zette letterlijk de eerste stap in de richting van de omgeving. Door de deur uit te gaan en de voorgevel van het kunsthuis te reinigen. Omdat andere ondernemers in de Hoofdstraat dat met hun eigen gevel ook doen en omdat het de middenstand een doorn in het oog was dat zoiets door Syb niet gedaan werd.

Meteen waren er veel positieve reacties en op aangename wijze werd Syb vervolgens in de gaten gehouden. Noem het een vorm van integratie. Ook kwam er een plant in de uitsparing voor het pand te staan. Overleggen met en kopen bij de plaatselijke bloemist.

Na de buitenkant kreeg ook de bínnenkant van het pand Kunsthuis Syb een beurt. Op zoek naar een vereniging uit Beetsterzwaag die het pand wilde schoonmaken werd een plaatselijk team volleybalsters bereid gevonden deze klus te klaren. Tegen een bepaalde vergoeding. Het jubileum van de club is aanstaande en iedere vorm van inkomsten is welkom. En vooral niet proberen de volleybalsters via de schoonmaakklus voor de activiteiten van Kunsthuis Syb te interesseren zodat ze voortaan elke opening zouden gaan aflopen. Geen zieltjes winnen.
Een veelgehoorde ‘klacht’ uit de Hoofdstraat was, dat men vaak niet merkte dat er in Kunsthuis Syb iets gebeurde. Heel vaak waren de ramen afgeplakt of er hing iets voor of het zag er donker uit. Dus haalde Bureau Zeezicht de werkplekken met computer, papier en nietapparaatjes van boven naar beneden, tot bij de straatkant. Op het raam werd een ‘krant’ bevestigd waarop stond te lezen ‘wat we vandaag doen’. Zijn we er even niet, dan weet je toch waar we mee bezig zijn.

Bureau Zeezicht ontwierp ook een ansichtkaart met foto’s van panden in de Hoofdstraat van Beetsterzwaag waaronder een foto van Kunsthuis Syb. Deze ansichtkaart was al jaren een wens van de middenstand. Dat het nou uitgerekend kunstenaars, verbonden aan Kunsthuis Syb, zouden zijn die deze wens realiseerden. De kaarten vliegen ondertussen als zoete broodjes over de toonbank.

Zelf vindt Bureau Zeezicht de aangebrachte wegwijzer aan het begin van de Hoofdstraat met daarop ‘Kunsthuis Syb’ een hoogtepunt van wat ze bereikt hebben. Tussen andere bordjes met ‘bibliotheek’, ‘huisarts’ en ‘Hotel Lauswold’ kan nu iedereen Kunsthuis Syb moeiteloos vinden.
Maar niet alleen op wat er niet was, op de directe omgeving van Kunsthuis Syb, heeft Bureau Zeezicht zich georiënteerd. Ook op de kunstwereld in bredere zin, dus op wat er wél is, richt het z’n aandacht. “Landelijk hebben we verzoekjes gestuurd naar kunstinstellingen of ze Kunsthuis Syb willen linken. Je hoeft het dorp niet binnen te halen maar waar heeft Syb dan wél connectie mee. Zo hebben twee studenten die stage liepen bij Bureau Zeezicht de link met Academie Minerva en de Rijksuniversiteit in Groningen versterkt. Syb is al jaren bezig meer Friese kunstenaars naar Beetsterzwaag te halen. Dat blijkt nog een hele klus. Door Syb beter op de kaart te zetten wordt de weg naar de Hoofdstraat misschien gemakkelijker gevonden.

De positie van de kunstenaars van Bureau Zeezicht is een zeer opmerkelijke. Het ziet de eigen werkzaamheden als acties, als een soort van performance. “Veel mensen snappen niet wat er nou kunst is aan wat wij doen. Wij bewegen ons dan ook heel erg binnen het schemergebied van het ‘echte’ leven en kunst. Wat ons betreft is de scheiding tussen beide zo dun mogelijk met beide gebieden die heel erg in elkaar overvloeien.”

De grote winst van vijf weken Kunsthuis Syb is voor Bureau Zeezicht dat ze zichzelf op dit punt ontzettend hebben bevraagd. Waarom er vorm moet zijn met een uiteindelijk duidelijk zichtbaar resultaat. Waarom dat idee helemaal werd uitgedund tot de kern met dus steeds minder zichtbare vorm als resultaat. Hoe confronterend het was mensen te moeten teleurstellen die vooral voor dat zichtbare eindresultaat kwamen. Dat bepaalde mensen afhaakten waartegen je moest zeggen ‘dit is niet meer voor jullie want jullie vinden dit gewoon niet leuk’ zonder van de eigen overtuiging af te stappen. “Dan wordt ook duidelijk hoe het predikaat ‘kunst’ in de weg kan staan. Als wij onszelf hadden aangekondigd als een organisatiebureau, dan had men het prima gevonden. Het helpt dat wij met z’n tweeën zijn; als je dan stiekem toch nog even wél ‘kunst’ zou willen maken, kun je daar met de ander over praten waarom wel of waarom niet.”

Voor Bureau Zeezicht was het essentieel een bepaalde actie uit te voeren waarbij het de bezigheid zélf is, waar het om draait. Niet blijven hangen in het rolpatroon van ‘de kunstenaar die iets MOET laten zien’. “Wanneer we er wéér over praatten en dachten ‘er kómt maar niks’ was het juist dát, wat er kwam.” Wat er kwam was niet het niks van de leegte maar het creatieve niks, de ruimte van waaruit alles kan ontstaan. “Nu begrijpen we het soms nóg niet, en dat is leuk. Dat hebben we op een gegeven moment ook als stelling geponeerd: ‘Als we het zelf niet meer snappen, dan is het goed, dan wordt het interessant’ want als je het zelf al snapt, dan is het klaar. Langzamerhand beginnen we vertrouwen te krijgen in onze associatieve manier van werken. Ga het maar gewoon doen en achteraf blijkt dan weer waarom het goed was.”

Kunsthuis Syb is bij uitstek de plek waar je de ruimte kunt vinden en nemen om op avontuur te gaan. Zonder dat je vooraf weet hoeft te hebben van het eindresultaat. “Als mensen ons vragen ‘is dit nou kunst?’, dan antwoorden wij ‘wat is het anders dan?’ Wáár anders kun je dit doen? Hoe kun je het anders noemen? Kunsthuis Syb is juist die vrijplaats waar je gedachten alle kanten op kunt laten gaan en er naar kunt handelen. Dat kan nou juist binnen de kunst! Het is grappig dat dit punt pas duidelijk wordt als je het om draait. Want wij kunnen soms ook niet uitleggen waarom het kunst is wat wij hebben gedaan. Maar iets anders kan het ook niet zijn. Wij zijn namelijk kunstenaars en dit is een plek waar kunst gemaakt wordt dus zal het waarschijnlijk wel kunst zijn.” Raoul Vaneigem schrijft in zijn boek ‘Handboek voor de jonge generatie’ dat ‘niet het museum, maar de staat van creativiteit’ de kunstenaar maakt.
Kunsthuis Syb als laboratorium. Het is nauwelijks voor te stellen dat een kunstproject dichter tot de kern van de ‘Syb–filosofie’ kan komen dan wat de kunstenaars van Bureau Zeezicht in de Hoofdstraat van Beetsterzwaag hebben veroorzaakt.

Image Is Everything
Bureau Zeezicht
Projectperiode 22 februari t/m 26 maart 2006

Deze recensie werd geschreven in het kader van het recensentenprogramma van SYB. De recensie mag rechtenvrij worden gepubliceerd mits daartoe vooraf toestemming is verleend door SYB.

Dit project wordt mede gefinancierd door de Mondriaanstichting en de Provincie Fryslân.