Kunsthuis Syb

Anika Mariam Ahmed (geb. 1988, Dhaka, Bangladesh) is een schilder, woonachtig in Groningen.Haar werk vangt de poëzie in het alledaagse en viert de sensuele, non-verbale kwaliteiten van verf. Ze doceert een cursus over verschil en gelijkheid op het gebied van kunst aan het Frank Mohr Instituut in Groningen en maakt sinds 2020 deel uit van SYB.

Tijdens haar residentie bij SYB heeft Sanne gewerkt aan een nieuw project over slaapliedjes/widzesankjes/wiegenliedjes. Wat haar artistieke nieuwsgierigheid trok is dat de liedjes die gebruikt worden om kinderen in slaap te wiegen vaak ook een ander doel lijken te dienen: het verwoorden van de zorgen van de zanger (meestal de moeder). De ‘ontvanger’ van het liedje spreekt nog geen taal en wordt gekalmeerd door een vertrouwde stem, een wiegend ritme en een melancholische melodie. Ondertussen kan de ‘gever’ van het lied zijn eigen twijfels en zorgen kwijt in de tekst.

__

HET ONUITSPREEKBARE ZINGEN met Sanne Kabalt
door Anika Mariam Ahmed

Volgens mij was het een van de eerste nachten deze winter dat het vroor. Ik zat in de bus van Groningen naar Beetsterzwaag en zag door de vroege ochtendnevel – de gedempte zon straalde als de maan – berijpte velden. Het voelde wat warmer aan toen ik Kunsthuis SYB binnenstapte, waar een met koekjes gedekte koffietafel een gesprek verwelkomde.

Ik was van plan een week eerder op bezoek te gaan bij resident Sanne Kabalt. We hadden meerdere afspraken gepland die moesten worden afgezegd omdat een van ons, of onze baby’s, verkouden waren, of omdat we geen oppas of dagopvang hadden. We zijn allebei nieuwe moeders, Sanne nieuwer, en ik was opgelucht over de flexibiliteit en het begrip waarmee we communiceerden. En van mijn kant was ik in ieder geval blij dat ik me niet minder geschikt voelde op het werk vanwege het feit dat ik moeder was.

In veel andere contexten had ik dit misschien verzwegen. Sanne maakt echter ruimte voor dit soort gesprekken. Zij deed deze residency met haar vijf maanden oude baby en onderzocht wiegeliedjes, het speelveld van ouders en verzorgers.  Voordat ik aankwam, hadden we afgesproken dat onze tijd samen zou worden afgewisseld met momenten van borstvoeding en kolven, en tijdens zo’n pauze kreeg ik de kans om een projectie te zien die Sanne had opgezet in een ruimte aan de achterkant van het gebouw.

De projectie leek nauwelijks uit de muren te komen in het oude huis waarin SYB is gehuisvest.  Het was een herkenbaar beeld, het silhouet van moeder en kind, bewegend, dobberend, over de volle lengte van de projectie. Op sommige momenten werd dit silhouet één figuur, versmolten, vervormd, twee samengevoegde wezens. Of dat van een vrouw met het kind in de baarmoeder. Misschien beeld ik het me in, maar ik herinner me dat ik in die eerste maanden nadat mijn kind in de fysieke wereld was, dacht: waar eindig ik en waar begint hij?

Deze symbiotische relatie toont zich in wiegeliedjes. “Ik las een tekst [Music for Dreaming van Elisabeth Mackinlay] waarin wordt gesproken over de zender van het lied en de ontvanger van het lied,” zegt Sanne. “In wiegeliedjes is dat duidelijker dan in de meeste andere muziek. Meestal luisteren er veel mensen naar een lied en weet je niet eens wie er luistert, terwijl dit zo intiem is. Het speelt zich af tussen twee mensen, en met een heel duidelijk doel: rust geven.”  De intimiteit van deze band tussen moeder en kind, en de gevoelens die de moeder uitdrukt in deze liedjes, worden beschermd door dit zachte, van gedaante verwisselende karakter van de videoprojectie.

Sanne is geïnteresseerd in de minder lieflijke aspecten van wiegeliedjes die niet stroken met onze associaties bij deze tedere vertolkingen. Ze ontdekte voorbeelden in liedjes die in verschillende regio’s werden gezongen, mogelijk al generaties lang, die vertellen over problemen die door degene die zingt worden ervaren. Moeders zingen over de afwezige vader. Kindermeisjes zingen dat ze genoeg hebben van een huilende baby die ze verzorgen in ruil voor rijst. Moeders zingen over vermoeidheid en het verlangen om ook te slapen. “Ik richt me vooral op de – voor mij – verrassende aspecten; de donkere, realistische fragmenten in de teksten. Naast rustgevende onderwerpen vond ik oneindig veel verwijzingen naar pijn, depressie of vermoeidheid. Stel je voor dat een moeder een regel als ‘my baby is my undoing’ zingt voor haar baby, of ‘it’s not worth waking up’. Er is zelfs een doodeng lied waarin adelaars op de baby neerstrijken en hem aan stukken scheuren – een nachtmerriescenario binnen een wiegeliedje.” Sanne haalde regels uit verschillende liedjes met hetzelfde thema en voegde ze samen tot nieuwe teksten, die door de herhaling van eenzelfde gevoel spookachtig worden. De afwezige vader, bijvoorbeeld, herhaalt zich in vele tijden en plaatsen, en diens afwezigheid wordt daardoor des te treuriger.

Vóór deze residentie heeft Sanne veel werk gemaakt over thema’s als ziekte en dood. “De dingen die mij echt ontroeren zijn niet altijd de lichtste thema’s. Je komt dingen tegen in het leven, je herkent ze en je voelt – dit raakt me diep. Daar moet ik iets mee; een vorm of manier vinden om erover te praten. Voor mij kan kunst dat zijn.”

Met dit werk creëert Sanne ruimte voor moeilijke gesprekken rond het moederschap en voor het ter sprake brengen van complexe gevoelens die om externe en interne redenen onuitgesproken blijven. En daarmee voegt ze zich in een lange rij van verzorgers die dit via wiegeliedjes hebben gedaan. “Ik ben graag moeder, maar er zit een kant aan die niet alleen gemakkelijk en niet alleen lief is. Het is ook zwaar en op vele manieren verontrustend. Toen ik dieper in wiegeliedjes dook, begon ik deze dingen uit mijn eigen ervaring te herkennen. Het zette me aan het denken: hoe geweldig, tegelijkertijd eng en krachtig, dat (voornamelijk) vrouwen uit allerlei windstreken deze dingen durven zeggen en er een plek voor vinden. Omdat ze bijna onuitspreekbaar zijn, maar toch mogen ze ergens zijn, in dit geheime, intieme rijk waar niemand echt hoort wat je zegt. Ze vinden een moment om uitgesproken te worden, en ik denk dat het belangrijk is dat ze mogen bestaan.”

Ik herken een zachte kracht in het werk van Sanne die haar misschien ook aantrekt tot deze wiegeliedjes. Met het risico New Age te klinken; het is heel helend, de ruimte die Sanne creëert. Ze creëert deze met melodieën die ze zelf zingt in verschillende talen – onder andere Noors, Fries, Russisch en Braziliaans Portugees – en dat kalmeert je, en de heen en weer wiegende figuren sussen je. En in haar lieflijke aard voel je dat je je diepste zorgen mag uitspreken en aan het licht mag brengen. Allerlei onzegbare gedachten mogen bestaan en hebben bestaan in verschillende tijden en plaatsen. Je moet er alleen ruimte voor creëren.

Ik begon het interview met vragen over Sannes interesse in de donkere aspecten van ons bestaan en ging weg met een licht gevoel.