Kunsthuis Syb

Het is een witte, winterse zondag en het brood in Kunsthuis SYB is van goud. De Italiaanse kunstenaar Francesca Grilli heeft ons uitgenodigd voor een wel heel bijzondere lunch. Als kleine presentjes zijn gouden broodjes tussen glaasjes water op een lange tafel geplaatst. Subtiel, en met enige humor, is ook het huis met wat gouden details versierd; twee bakstenen op de grond zijn in goudklompjes veranderd en op de muur zien we wat gouden spetters. Een pot met goud is niet te vinden, maar de kleuren van de regenboog – zo zullen we later merken – wel. Het is druk. Alle stoelen zijn bezet en mensen staan in groepjes te praten terwijl de warme stem van een sopraan de ruimte vult. Eerst zijn we nog wat huiverig. Kunnen we dit echt eten? Maar dan beginnen we er van te smullen. Goud blijft aan onze vingers plakken en siert ieders mond. De kunstenaar houdt zich op de achtergrond en laat deze ‘performance’ op zijn beloop.

De lunch is een symbolische reactie op een naderende catastrofe; het einde van de wereld in 2012. Talloze vogels vielen onlangs over de hele wereld plotseling uit de lucht, mogelijk doordat de magnetische polen van de aarde aan het verschuiven zijn. Dit mysterieuze voorval inspireerde Francesca Grilli (1978) om net als de alchemisten de catastrofe niet als einde maar als transformatie te verwelkomen, waardoor in ons ijzeren tijdperk een terugkeer naar ‘The Golden Age’ mogelijk wordt. Goud is in onze ogen geld geworden, en heeft als metaal niets meer van doen met ons spirituele welzijn. Door de hedendaagse crisis hebben we er zelfs een diepe angst voor ontwikkeld. We dragen goud niet langer dicht op ons lichaam, maar verstoppen het in de kluis. Misschien kunnen we echter de positieve kracht van dit metaal weer ervaren door het letterlijk op te eten, dacht Grilli. “Het experiment is een ritueel voor geluk, om zo Beetsterzwaag en de gasten in Kunsthuis SYB nieuwe energie en geluk voor de toekomst te geven”, zo klonk het hoopvol in de uitnodiging.

Goud is een rode draad in recente werken van de kunstenaar. De film ‘Oro’ (2011) vertelt bijvoorbeeld het verhaal van koning Midas – hij die wenste dat alles wat hij aanraakte in goud veranderde en zodoende door zijn hebzucht niet langer kon eten. Aan het begin van de korte film ontdoet Grilli een valk van zijn hoofdkapje om hem vervolgens vrij rondkijkend langs religieuze frescoschilderingen in een Italiaans klooster te laten vliegen. Het mythische verhaal komt ons ondertussen ten gehore in het (ondertitelde) ‘silbo gomero’, een bijzondere gefloten taal die ‘gesproken’ wordt op het Canarische eiland la Gomero. Pas tegen het einde – net voordat de valk een stukje vlees kan verorberen, en Midas wellicht van zijn last wordt bevrijd? – zien we dat de meditatieve vogelzang komt van een meisje dat op haar vingers blaast. Het is deze zintuiglijke communicatie, zwevend tussen onzichtbaarheid en uiterlijke verschijning, die Grilli’s performances en video’s vaak kenmerkt. Haar werk spreekt ons gevoel aan. Een dove jongen danst op vibratie, kinderen zingen in gebarentaal een slaapliedje, een zangeres laat met haar klanken het licht golven. Het zijn voorbeelden van wat Grilli het ‘dagelijkse wonder’ noemt; wanneer de realiteit plotseling iets magisch krijgt, en het onwaarneembare zich toont.

Ook in SYB staat het wonder van de communicatie centraal. Tijdens haar werkperiode is Grilli voornamelijk bezig geweest de mensen uit het dorp te leren kennen en hun vertrouwen te winnen voor het onconventionele afscheidsmaal. Ze nodigde bovendien curator Alessandra Saviotti uit om een week voor de afsluiting een informatieve lezing te geven over kunst en eten. Saviotti maakte daarin een onderscheid tussen aan de ene kant bijvoorbeeld Daniel Spoerri die de overblijfselen van maaltijden als materiaal op de muur presenteerde, en aan de andere kant kunstenaars als Rirkrit Tiravanija die zich richten op het ontstaan van relaties tussen bezoekers door voor hen te koken. Na afloop besef ik dat Grillis project bijzonder is omdat zij een combinatie heeft gevonden: ze verbindt de abstracte en gemeenschappelijke ervaring van eten aan een onmogelijke maar toch tastbare, materiële vorm: energie. Want behalve dat het gezellig was, had de gouden lunch nog een tweede doel.

In het voorhuis liggen de kleuren van de regenboog uitgespreid. Het zijn foto’s van onze aura’s, die bij binnenkomst door auralezeres Odette Buntenbach met de Auracam 6000 gemaakt zijn. De (moment)opnames van onze gevoelens liggen gebroederlijk naast elkaar. Als na het eten van het goud iedereen nogmaals gefotografeerd wordt, is de prangende vraag of de ongrijpbare transformatie in ons lichaam en geest vastgelegd kan worden. Wanneer het licht de afbeeldingen op de polaroids langzaam tevoorschijn brengt is er grote verbazing. Bij iedereen is een goudgele gloed naar binnen gestroomd. Een enkel magnetisch veld is zelfs geheel verkleurd. De lunch heeft velen snel goed gedaan. Anderen hebben blijkbaar iets langer nodig om het goud te verwerken. Maar dat er iets veranderd is, valt niet te ontkennen. Opgetogen zie ik Grilli het resultaat bekijken. Het goud heeft gewerkt. Of misschien was het ook de gezamenlijke, artistieke ervaring die de energie heeft veranderd, hoor ik haar denken. En ik vraag me vooral nieuwsgierig af hoe deze aanzet uiteindelijk vorm zal krijgen, wanneer ‘The Golden Age’ binnenkort toepasselijk wordt voortgezet in het Italiaanse expositierestaurant L’Ozio in Amsterdam.

Het gevaar van een dergelijk artistiek evenement is wel dat de aandacht verschuift. En dat gebeurt ook. We kunnen onze nieuwsgierigheid niet onderdrukken: wat zeggen deze kleuren over mij? ‘Hoe zit mijn aura?’ grapt iemand. Maar wanneer we ons bijna verliezen in de spirituele aspecten van onze eigen foto’s wordt onverwachts mooi ingegrepen, en de magie van een kunstervaring onder woorden gebracht. “Iemand wil iets zeggen” wordt gefluisterd. Het is Hanna ter Horst, een dorpsbewoonster en zelf ook kunstenaar, die Grilli in SYB ontmoet heeft. “Lieve Francesca” begint de vrouw haar mooie, eerlijke toespraak en iedereen is stil. Stralend aan het hoofd van de tafel vertelt ze kort over hun ontmoeting, over hoe Francesca Grilli de basisprincipes van het leven in haar werk omarmt, en dat die herkenning haar verrijkt heeft. Een wonderlijk, gouden momentje. En dan komt de wijn op tafel en worden de glazen geheven. Salute!

GOLDEN AGE
Francesca Grilli
Projectperiode 4 januari t/m 14 februari 2012

Deze recensie werd geschreven in het kader van het recensentenprogramma van SYB. De recensie mag rechtenvrij worden gepubliceerd mits daartoe vooraf toestemming is verleend door SYB.

Dit project wordt mede gefinancierd door:
het Mondriaan Fonds
L’Ozio, Amsterdam
Italiaans cultuur instituut in Amsteram
Bakkerij Verloop, Beesterzwaag

Meer informatie:
www.francescagrilli.com