Kunsthuis Syb

“The U-turn, the turning of a vehicle in a U-shaped course so as to face in the opposite direction.”

Kunsthuis SYB is mijn U-bocht. Na een drie uur durende reis van Amsterdam naar Beetsterzwaag, is het daar waar ik even vaart moet minderen om mijn omgeving goed in de gaten te houden en de bocht met succes te kunnen voltooien. Het vormt de locatie waar mijn ‘U’ zijn verste punt bereikt voordat ik weer terugkeer. In korte tijd probeer ik zoveel mogelijk te zien en te begrijpen. En ik blijf er graag even langer hangen voordat ik mijn drie uur durende terugreis ga beginnen. Maar, eenmaal thuis is het eindpunt is nooit helemaal gelijk met het startpunt, er is iets veranderd.

Ook voor ‘Post Object Lag’ van Emily Williams leg ik deze reis af. De presentatie van het werk vindt plaats in de woonkamer van kunsthuis SYB. Daar vormt het groepje van bezoekers een huiselijke kring waar ook Williams zelf heeft plaatsgenomen. Voor haar staat een klein tafeltje dat vol ligt met enkele objecten, waarvan de meest opvallende een blauwe map met daarin een grove verzameling aan papieren met (geprinte) teksten. Eén voor één leest Williams deze papieren voor. Wanneer ze klaar is met een vel, legt ze het op de grond. En, terwijl gedurende de presentatie de stapel in de map steeds kleiner wordt, vormt zich op de vloer een waaier van losse tekstuele fragmenten.
De teksten die ze leest zijn persoonlijke reflecties op haar voormalige project ‘The Object Lag’ in de Nieuwe Vide te Haarlem. Voor dit project was Williams een jaar lang ‘kunstenaarcurator’ en organiseerde ze in samenwerking met andere kunstenaars een voortdurende aaneenschakeling van events en performanceavonden. Alles binnen dit project werd intensief gedocumenteerd. Tijdens haar werkperiode in Kunsthuis SYB heeft ze deze erfenissen kunnen analyseren om zo het project te kunnen verwerken tot een performatief rouwproces. Tegelijkertijd wordt haar nieuwe presentatie in SYB ook grondig vastgelegd. Er is een videocamera, een fotocamera en zelfs een voicerecorder, attributen die deze reflecterende performance maken tot een nieuw object van registratie.

Door het presenteren van haar persoonlijke bevindingen heeft Williams zichzelf, na het curatorschap, een nieuwe rol 2x heeft aangemeten; die van, wat ik zou willen noemen, een ‘kunstenaarrecensent’. Een gangbare recensent is ze niet, want haar persoonlijke betrokkenheid is te groot. Er is niet voldoende kritische afstand tussen haar en ‘The Object Lag’. Daardoor is de rol die ze aanneemt, net als haar rol als curator, een constante wisselwerking tussen Williams als kunstenaar en de nieuwe hoedanigheid. Door deze samenkomst van disciplines lijken alle conventies nutteloos en is er ruimte om een nieuwe taal te ontwikkelen. Williams presenteert haar beschouwingen dus ook niet als een aaneengesloten stuk tekst met inleiding en slot, maar in een synchrone doorloop van losse passages die door hun aaneenschakeling werken als een onafgebroken, groeiend denkproces, waar begin en einde nooit duidelijk zijn. Ze reflecteert op haar voorgaande project, terwijl er tegelijkertijd nieuwe vragen naar de oppervlakte komen, zoals; wat is de rol van een curator of die van de kunstenaar? En, met name, wat is de rol van documentatie? Hoewel de hele presentatie dus kan worden opgevat als een nawoord van het project in de Nieuwe Vide, is het tevens een voorwoord op haar verdere onderzoek binnen ‘The Object Lag’. Het zwaartepunt ligt niet bij wat geweest is, maar ook bij wat daarvoor was en wat nog kan komen.

In de sporadisch voorbijkomende korte beschrijvingen van het project, zal de luisteraar dus nooit helemaal bevatten wat er gebeurd is. Steeds als er een tipje van de sluier wordt opgelicht, wordt het snel weer teruggetrokken. En dat is heel bewust. Het optimale moment zit hem volgens Williams namelijk in dit keerpunt. Daar waar het eigenlijk om te doen is, is niet het object, maar het moment waarop ‘het’ net niet is en het publiek geen andere weg meer weet dan de weg terug. Het is alsof we het niet mogen aanraken en het vooral niets fysieks mag krijgen. Dit is de ‘U-turn’, de opzettelijke methodologie van Williams, die de condities schept waarin ‘The Object Lag’ zich manifesteert en bijna paradoxaal wordt samengevoegd met een uitvoerige manier van documentatie. Het is een synthese tussen een haast geforceerde methode om het fysieke niet in de vergetelheid te laten raken en het behoud van het object in een metafysische staat.

Tijdens het verzamelen van de materiële aanwezigheid binnen ‘The Object Lag’, ontsnapt het ontastbare aan de traditionele registratie. Het zijn de keerpunten die plaatsvinden buiten het visuele en hoorbare, zoals de persoonlijke ervaring, de beschouwing, het moment waarop we aarzelen en we bewust even wachten met het nemen van de nieuwe beslissing, waarbij elke stap een punt kan zijn van een overgang tussen herinneren en vergeten. Het zijn deze ervaringen, de immateriële condities van de ‘U-turn’, die niet te vangen zijn en tot op heden ontbraken in het uitgebreide archief aan documentatiemateriaal.

‘Post Object Lag’ vormt daarom een aanvulling op de eerder vastgelegde fysieke documentatie. Met haar performance in Kunsthuis SYB, geeft Williams ons een kijkje in een private contemplatie over haar werk. Maar hoewel het hier lijkt alsof zij het metafysische een tastbaarheid wil geven, begeleidt ze het publiek weer door een door haar vooropgezette u-bocht, waarbij ze in het uiterste van de bocht, het onderwerp net niet raakt. De presentatie vormt hierdoor geen conclusie of sluitstuk. Het is een moment tussen de algehele opeenvolging van momenten binnen ‘The Object Lag’, dat net als de performance geen helder begin en einde kent. Met een Kantiaanse doelmatigheid zonder doel, werkt Williams zichzelf en haar publiek weer weg van het gedane, om uiteindelijk weer terug te komen bij een begin. Maar wel een ander begin.

POST OBJECT LAG
Emily williams
Projectperiode 21 september t/m 25 oktober 2011

Deze recensie werd geschreven in het kader van het recensentenprogramma van SYB. De recensie mag rechtenvrij worden gepubliceerd mits daartoe vooraf toestemming is verleend door SYB.

Dit project wordt mede gefinancierd door de Mondriaanstichting.

This residency follows SYB’s collaboration with Nieuwe Vide during The Object lag, Cross-Reference organized by Emily Williams together with Maja Bekan and Suzie Hermán. (September, 2010)