Kunsthuis Syb

17 jaar, nu al de beste kunstenaar ooit!!!!!!, zo luidt de titel van de tentoonstelling van Herman Knottnerus en Pikachu. De jonge student van de Minerva Academie in Groningen en zijn metgezel Pikachu weten het zeker: ze zijn ‘17 miljoen keer beter dan alle kunstenaars die ooit geleefd hebben bij elkaar.’ Reden genoeg dus om af te reizen naar het in Friesland gelegen Beetsterzwaag waar deze ‘kunstenaars der kunstenaars’ hun wonderen vertonen.

Bij binnenkomst is de eerste impressie dat hier ieder moment een kinderfeestje van start kan gaan. Er hangen ballonnen en slingers en er ligt een stapel cadeautjes klaar. Voor een podium, waarop twee video’s te zien zijn, staan een tiental lege stoeltjes geduldig te wachten tot het feestje gaat beginnen.

Toch wordt al snel duidelijk dat het hier allerminst om een kinderfeestje gaat, maar om de wondere, eigenaardige wereld van Herman Knottnerus. Een wereld vol dino’s, Mickey Mouse en niet te vergeten Pikachu; één van de bekendste figuren uit de Japanse animatieserie ‘Pokémon’. Door het hele kunsthuis hangen teksten en tekeningen waarop Pikachu veelal wordt afgebeeld als de verlosser van alle kunstenaars – er is zelfs een heel altaar voor het kleine gele beestje ingericht – en waarin Mickey Mouse het symbool van het kwaad is. Pikachu fungeert hier als het ware als alter ego van Knottnerus; zinspelend op de fantasiewereld waar Pikachu uit afkomstig is, gaat Knottnerus een strijd aan met de gevestigde, creatieve orde van Walt Disney. Hiermee slaat hij een brug tussen fantasie en werkelijkheid, tussen de kleurrijke wereld van speelgoed en de gemaaktheid van de kunstwereld.

Op verschillende video’s is te zien hoe een als Pikachu geschminkte Knottnerus voor de camera een aantal geheimzinnige handelingen verricht. Een versneld afgespeelde video gaat gepaard met een door de kunstenaar samengestelde soundtrack die veel te hard wordt afgespeeld. Dit in combinatie met de dwingende geur van wierook die overal brandt maakt een bezoek aan Knottnerus’ wereld een niet te vergeten ervaring.

Naast de vele, schijnbaar kinderlijke thema’s stelt Knottnerus in zijn tekeningen zichzelf continue de vraag: ‘is dit wel kunst?’. Waarop het antwoord overigens wel steevast ‘ja’ lijkt te zijn. Dat de toeschouwer daar eventueel anders over denkt, laat Knottnerus volledig koud. Sterker nog, iedere kritiek die hij ontvangt neemt hij eenvoudigweg op in zijn werk en verheft zo zelfs de meest hatelijke opmerkingen van gefrustreerde kunstliefhebbers tot kunstwerk. Zo werd tijdens een project dat eerder dit jaar plaatsvond Knottnerus door een toeschouwer toegeschreeuwd: ‘Geen wonder dat jullie later geen geld verdienen stelletje kunstbobbies’. Een leus die nu tussen de andere tekeningen en teksten in Kunsthuis SYB hangt.

Knottnerus’ laconieke houding tegenover de kritiek die hij ontvangt met betrekking tot zijn kunst siert hem. Maar voor wie maakt hij eigenlijk zijn kunstwerken? In zijn video’s bijvoorbeeld, kijkt hij consequent net naast de lens, waar zich vermoedelijk het lcd-schermpje bevindt. In deze werken lijkt Knottnerus hierdoor meer een dialoog met zichzelf aan te gaan dan met de toeschouwer. Dat maakt echter niet uit want volgens Knottnerus snapt toch niemand iets van zijn werk. Vooral aan de ‘kunstbobbies’, waar hij zichzelf duidelijk niet toe rekent, gaat de betekenis en waarde van het echte kunstwerk compleet voorbij.

Een dergelijke cirkelredenatie is niets nieuws in de kunstwereld. Tijdens de jaren vijftig en zestig ging Clement Greenberg’s pleidooi voor het abstract expressionisme immers ook gepaard met de regel dat als je het niet met hem eens was, er per definitie sprake moest zijn van jouw eigen onbegrip. Echt goede kunst zou boven het gewone volk uitstijgen en alleen te doorgronden zijn door de kenner of connaisseur, waar Greenberg er natuurlijk één van was.

Toch is de jonge Knottnerus lang niet altijd even zeker van zijn zaak. Zo leest één van zijn tekeningen: ‘Ik snap dat ik heel veel niet snap, en het is leuk! Nog leuker dan wel snappen! Of dan denken dat je het snapt wat je totaal niet snapt.’ In weer andere werken toont Knottnerus zich bijzonder intelligent en bewust van zichzelf. Dicht bij de ingang van SYB staat op een gescheurd papiertje de volgende woorden gekrabbeld: ‘In de geest van de beginner zijn vele mogelijkheden, in die van de ervarene slechts enkele.’ Ondanks dat hier absoluut een kern van waarheid in zit, gaat het uiteindelijk niet om het aantal mogelijkheden dat iemand kan creëren, maar wat er met die mogelijkheden gedaan wordt. Knottnerus heeft met zijn project in Kunsthuis SYB een uitdagende en nu al enigszins controversiële start gemaakt van zijn loopbaan als kunstenaar, waarin veel vragen gesteld worden waarop zelfs de meest doorgewinterde kunstbobbies geen eenduidig antwoord kunnen geven.

17 JAAR, NU AL DE BESTE KUNSTENAAR OOIT!!!!!!
Herman Knottnerus & Pikachu
Projectperiode 15 juli t/m 16 augustus 2009

Deze recensie werd geschreven in het kader van het recensentenprogramma van SYB. De recensie mag rechtenvrij worden gepubliceerd mits daartoe vooraf toestemming is verleend door SYB.

Dit project wordt mede gefinancierd door de Mondriaanstichting.