Kunsthuis Syb

Het is zondag 17 april, een week voor de opening van de expositie “Toen ik het huis deelde met Toen”, een project van Emily Williams & Maaike van der Linden. Kunsthuis Syb is vanaf 30 maart bezaaid geraakt met enorme vellen bewerkt papier, met dia’s, videobanden, stapels foto’s enz. Zowel boven als beneden ligt het beeldmateriaal. Over een week, bij de opening op 23 april zal dat anders zijn. Dan is beneden alles leeg. Boven, maar dan ook overál boven zullen de resultaten te zien en te horen zijn van een dik drie weken durende intensieve confrontatie met de ruimte van Kunsthuis Syb en de associaties die zo’n confrontatie teweeg kan brengen.

Voor het project “Toen ik het huis deelde met Toen” kwam Emily Williams met het voorstel de karakteristieke begane grond- ruimte volkomen leeg te laten. Omdat deze ruimte zoveel geschiedenis heeft. ”Ik vond dat daar de tijd stil staat en bewaakt wil worden. Ik vond het daar met die verbouwing en z’n architectuur echt bijna een museum voor dat ene huisje in het midden waar alles naar toe wijst en waar je naar moet kijken”. Het had ook te maken met een soort van respect, waarom de beide kunstenaars dat huisje niet wilden aanraken; een gebaar van ‘we laten het zoals het is’. “Maar we wilden wel heel subtiel, van op een afstand de benedenruimte beïnvloeden door wat wij boven laten zien”.

Emily Williams had van tevoren geen persoonlijke geschiedenis met de ruimte van Kunsthuis Syb “dus besloot ik mijn eigen geschiedenis maar te gaan halen en terug te brengen. Ik was hier een week en Toen besloot ik ineens om maar es naar Engeland te gaan, naar het huis van mijn oma, een beetje het huis uit mijn kindertijd”. Drie dagen ‘deelde ze het huis met Toen’. Elke dag verzamelde ze non stop beeld en geluidsmateriaal. Ze had een interview met haar oma over het huis, ze nam veel dia’s, ze nam heel veel geluiden op van in en rondom het huis en ze maakte een videofilm van de eerste keer dat ze nu op zolder van het huis van haar oma mocht kijken. Een zolder als een bijna tijdloos domein. In die zin is de benedenruimte in Syb de zolder van Emily’s oma.

Is al dat materiaal verwerkt in de expositie of heeft het vooral gediend als inspiratiebron? “Ik heb nog een week.” antwoordt Emily Williams. Wat ze eigenlijk wil is, dat door middel van het overbrengen van objecten uit het ene ‘Toen- huis’ van haar oma naar het ‘Toen- huis’ van Kunsthuis Syb beiden huizen met elkaar gaan “praten”, met de kunstenaar als intermediair. “Uiteindelijk hoop ik in Kunsthuis Syb een soort sfeer te creëren waarbij al die dingen die ik heb verzameld ook HIER zouden kunnen zijn. Dat de toeschouwer door beelden en geluiden het niet helemaal weet of het nou gaat over hier beneden of over ergens anders”.

Maaike van der Linden vond het in eerste instantie een hele kluif om te werken met een locatie als inspiratiebron. Haar kunst is meestal meer een zelfstandig gegeven, zonder een sterke verbondenheid met de directe omgeving. Maar ze ging aan de slag.
Als een bezetene ging ze de zeer karakteristieke muren op de begane grond fotograferen. Uit de structuur van het los latende pleisterwerk op die muren zag ze allemaal portretten opdoemen. Zoals je uit wolken eindeloos vormen, gezichten kunt opmaken. Er ontstonden stapels foto’s “en nu ik er drie weken mee bezig ben, kan ik er ook niet meer mee ophouden. Ik zie overal portretten in”.

Op zondag 17 april liggen er op de vloer van de begane grond ook enorme lappen papier met daarop aan de ene kant bijna 1 op 1 zwart wit foto’s van diezelfde muur en aan de andere kant vormen die hun inspiratiebron ook gevonden hebben in de muur beneden. De min of meer abstracte vormen zijn met behulp van boeklijm op de vellen papier bevestigd. Laag over laag is de boeklijm aangebracht waardoor het papier bijna zijdeachtig wordt. In die abstracte vormen kun je door je erin te verdiepen waardoor dezelfde vorm steeds kan veranderen van betekenis. Je gaat er steeds meer in zien. “ Omdat je je in iets verdiept dat zich in Syb’s benedenruimte dóórzet, dat dóór blijft dreunen, als een soort kater.” Waarom een kater? “Weet ik niet, vond ik wel een goed woord. “

Een week later.

De expositie bij het project “Toen ik het huis deelde met Toen” is geopend. Bij het betreden van Kunsthuis Syb lokken geluiden als van de Sirenen uit de Odysseus de bezoeker de trap op naar boven. Want daar, op de eerste en tweede etage van Kunsthuis Syb tonen Emily Williams en Maaike van der Linden het eindresultaat van hun project.

In de woonkamer hangt dwars door de ruimte een imposante wand van papier van Maaike van der Linden. Als we om de wand heen lopen zien we aan de ene kant de zwart wit foto’s van de muren op de begane grond. Aan de andere kant bevinden zich abstracte- uit diezelfde muur getrokken vormen. Naast deze vormen zitten kiekjes bevestigd van anonieme gedaantes met daaromheen op losse velletjes papier flarden van gesprekken. Zijn de portretten op de muur beneden onderling in gesprek geraakt? En is die conversatie niet tot mislukken gedoemd omdat ieder portret de dingen om zich heen vanuit een ander perspectief bekijkt?

Verderop in de ruimte bevindt zich een beeldscherm waarop in een tergend traag tempo – alsof de tijd bijna stil staat- de ontdekkingsreis van Emily op de zolder van haar oma in Engeland wordt getoond. Met op de achtergrond geluiden van beneden kun je bijna de geuren op de zolder ruiken en het stof kunnen voelen. Maar van welk beneden komen die geluiden? Van Kunsthuis Syb of van Emily’s oma? Werelden beginnen te vervagen en vloeien in elkaar over. De verwarring neemt toe.

Op de tweede etage van Kunsthuis Syb zijn in bijna donkere slaapkamers ook filmbeelden te zien. Juist omdat het zo donker is in de slaapkamer wordt de sfeer daar anoniem, tijd- en plaatsloos. Op een video zien we onafgebroken een vensterraam geprojecteerd waardoor we de omgeving van een huis kunnen aftasten. Tijdens dit beeld horen we de stem van iemand die een zeer precieze beschrijving geeft van wat er buiten te zien is. De stem is die van Emily die via de telefoon Maaike in Beetsterzwaag een beeld geeft van de situatie vanuit het huis van Emily’s oma. In een weldadig dromerige atmosfeer worden de impressies over het Kanaal gezonden om vervolgens in Kunsthuis Syb een plek te krijgen. Juist door de uiterst minimale verandering in het beeld heeft de film een bijna hypnotiserende uitwerking op de geest. Het beeld blijft lang in je hoofd zwerven.

In de andere slaapkamer heerst eenzelfde anonimiteit en verstilling. Maar is dat een vliegtuig wat laag over Beetsterzwaag scheert of is ook dat geluid van Engeland overgevlogen? In deze slaapkamer videoregistraties van onder meer Maaike van der Linden die in een ruimte van Kunsthuis Syb Emily in Engeland aan de lijn heeft. Diezelfde dromerige verstilling en hypnotiserende werking.

In een tijdsbestek van ruim drie weken hebben Emily Williams en Maaike van der Linden via hun kunstwerken Kunsthuis Syb naar hun hand gezet. Het Toen voor Maaike lag in de muren op de begane grond van Kunsthuis Syb; Emily haalde haar Toen uit Engeland. Middels de kunstwerken schiepen zijn hun eigen realiteit. Een realiteit die ons kan leiden. naar een onbekende, andere wereld. De realiteit van de kunstwerken zou onze sensitiviteit kunnen vergroten en ons ervaringsbereik kunnen uitbreiden. Ze zouden een beroep kunnen doen op gebieden in ons wezen die nog niet door rationaliteit zijn ingelijfd. Misschien zouden we daardoor zelfs de begane grond van Kunsthuis Syb anders kunnen gaan beleven.

Op de begane grond teruggekeerd zegt iemand die al jaren heel intensief betrokken is geweest bij alles wat met Kunsthuis Syb te maken heeft: “Die schroeiplek zat daar toch niet op die muur?”

Oh nee?

TOEN IK HET HUIS DEELDE MET TOEN
Emily Williams en Maaike van der Linden
Projectperiode 30 maart t/m 29 april 2005

Deze recensie werd geschreven in het kader van het recensentenprogramma van SYB. De recensie mag rechtenvrij worden gepubliceerd mits daartoe vooraf toestemming is verleend door SYB.

Dit project wordt mede gefinancierd door de Mondriaanstichting en de Provincie Fryslân.